G 94

Leabhar Gabhála; Leabhar Muimhneach; Tales; Verse

18th cent. Paper. 19 × 5 cms. 354 pp. Scribe: Seaán Ua Murchughadh na Ráithíneach, `Carraigh na bhFear', 1760-62. Tomás Ó Cléirigh, in his description of the manuscript in Éigse i 214-20, has shown that the scribal dates in the ten colophons (pp. 70, 206, 240, 249, 262, 282, 293, 305, 306, 348) show `traces of highly skilful but obvious alteration' - the zero in the present dates (1700-1702) showing `distinct signs of an erasure and traces of an original "6" may be discerned'.

A modern pencilled pagination has been applied from p. 73 to the end of the manuscript which is in six sections as appears from scribal numbering and catchwords: (a) pp. 1-72 (scribal 1-70 continued to 72 by later hand); (b) 73- 8 (1-6); (c) 79-146 (1-68), with blank pages, now 147-62, inserted at binding; (d) 163-240 with misplacement of leaves, the correct order being 209-40, 163- 200, 203-6, 201-2, 207-8; (e) 251-306 (1-56), 241-50 (57-[66]); (f) 307-54 with pp. 307-310 blank. The blank leaves, pp. 147-62, following the incomplete text of An Leabhar Muimhneach and pp. 307-10, preceding the acephalous text of Eachtra Iollainn Airmdheirg, were apparently inserted to complete these texts at a later date. A fragment of the present manuscript (following p. 354) containing the last quatrains of `Tuarusgbháil Chatha Gabhra' is now G 95, pp. 283-4 (this leaf was inserted in the latter manuscript in reverse, the quatrains are on p. 284).

The manuscript is stained and faded in parts. For references to some of the scribe's exemplars see colophons on pp. 262 i, 306 i, 348 i below. The following jottings by owners and others occur in the manuscript: (p. 98) `Leabhar Ribáird Bhreathnaigh ar an mBaile mBreac aig Béal Átha Mághaidhir a bporóisde Charraigh na bhFear 1785'; (p. 240) `Robert Walsh his Book'; (p. 249) `Robert Walsh [...]', `Rúghrídhe Mhic Suibhinne an Drombuidhe'; (p. 313) `William Barry Esq.' of (p. 173) `Ballaclagh Dated this 6th Day of October (...) Eighty' (= 1780?); (p. 171) `No. 1'; (p. 172) `fin No. 1'. The relationship of the above persons to the scribe is given in Torna's edition (1954), Seán na Ráithíneach.

Ó Cléirigh has shown (art. cit. p. 216) that the dates 1760-62 were still unaltered in 1813 when the manuscript was in the possession of Tomás son of the above Ribárd. There is, however, on the lower margin of p. 206 a calculation, in an unidentified hand, showing the number of years from the death of Ceallachán Caisil in 952 (which occurs in the text on that page) to 1824 - presumably the date in which the calculation was made. This same hand is apparently responsible for the pagination of pp. 71-3, which is neither the scribal nor the more recent pagination. It is possible that the alteration of the scribal dates was carried out at this time, perhaps by this unknown hand. The lower margin of p. 249, which has been neatly cut away just below the English signature of Ribárd Breathnach, may have contained relevant evidence of the scribal years of writing; its removal would not cause a loss of text as the following page is blank.

Bound in half-leather; `Langan Mss. Book of Invasions, Book of Munster, Book of Leinster, Battle of Moy Lena, Battle of the Fenians, Battle of Gabhra' in gilt and `13726' labelled on spine; `MHC', `Bought of Joseph Langan 1850, 13726 Ph, Vol. 1, Copied by S. na Rathch from a Vellum MS of Aodh McCuirtin', `Phillipps Ms 13726' inside front cover; list of content (in English) on recto of front end-paper.

Page

1 An Leabhar Gabhála. Beg. Incipit Gabhála Éireann ria ndíleand agus iar ndíleand amhuil ad fet Cinn Droma Sneachta et Leabhar na hUidhre. Ends (p. 70) as aire nó ná tabharthar gairm airdrígh dhíobh. Foll. by `Finis mí meadáin an tsamhraidh an 28. la 1761 le S. O Murchadh[a] na Ráithíneach'.

71-2 Blank.

73 Leabhar na nAos. Beg. Sex Sunt Aetates Mundi, adhoin O Ádhamh go dílinn an chéad aois. Contains the following sub-divisions (as running titles): (i) `Cruthughadh an domhuin'; (ii) `Cruthughadh Ádhaimh'; (iii) `Tuitim Ádhaimh ┐*'; (iv) `Obair na sé lá'; (v) `An nídh dá ndearnadh Adhamh'; (vi) `Adhamh a bParrthus'; (vii) `Ébha arna mealladh'; (viii) `Éabha et Adhaimh arna mealladh'; (ix) `Cur Ádhamh et Éabha a Parthus'; (x) `Do chlainn Ádhaimh'; (xi) `Saoghal na sinnsear ó Adhamh go Naoi'; (xii) `Tiach na Díleann'; (xiii) `Trágha na Dílinne'; (xiv) `Gabhlughadh Japhet ┐*'; (xv) `Éibhir Scot ┐*'; (xvi) `Míleadh Easbáinne ┐ *'; (xvii) `Teacht Ith mic Breogain go hEirinn'; (xviii) `Clanna Míleadh a gabhail Éireann'; (xix) `Clanna Míleadh ag ionnsaighe Éirionn'; (xx) `GAbháil Chlanna Míleadh ar Éirinn'; (xxi), `Roinn Éileann idir Éibhir is Eireamhón ┐*'. Ends (p. 98m) Leagfum síol Eir eamhóin sechuinn ┐ leanfam do shiol Eibhir Fhinn.

78 i An diabhal nuair bhionn na luíghe go tráidhte fann. 1 st.

99 An Leabhar Muimhneach: `Craobha coimhneasa et craobhsgaoileadh et geinealaigh shleachta éibhir Fhinn mic Míleadh Easbainne annso síos, an méid do fuaramar re a ccur síos díobh annso go foillseach fírinneach soiléir mar leanas'. Beg. Éibhir Fionn mac Míleadh Easbainne cheithre mic lais. Breaks off p. 146 with A bhean cuir ar sórdan dúin. 1 q. (and catchword `Agus') = ed. T. Ó Donnchadha, p. 126.12.

147-62 Blank (see introductory remarks).

163 Reimhthionnsgnadh ar anfhlathus Lochlonnach et Tóruígheacht Cheallacháin Caisil annso. Beg. Olchubhar mac Ceannaodha mic Conuill mic Maoldúin. Followed (p. 165) by first part headed `Cathúghadh Cheallacháin Caisil mic Duadhcháin ré Lochlonnaibh. Anno Domini 899'. Beg. As annsin déirgheadar seacht ttuatha déag Caisil go cómhurlamh. Followed (p. 187) by second part headed `Toruigheacht na tTaoiseach for Cheallachán Caisil mac Buadhcháin'. Beg. Is annsin do chinnsiad na curaidh comhairle .i. an sluagh do chóimhthionól. Ends (p. 206 i) go bhfuair Ceallachán Caisil mac Buadhcháin bás ionmholta a cCaisiol. Foll. by `Ag sin críoch le Tóruigheacht Cheallacháin Caisil arna críochnúghadh nóin tsathrainn an sechtmhadh lá dFóghmhar lé Seaán Ua Murchúghadh na Ráithíneach a cCarraigh na bhFear láimh le Corcach 1762'.

201 (wrongly inserted, should follow p. 206) An Leabhar Oiris et Análaidh ar chóigeadhaibh Eirionn et tionnsgnadh ┐ craobhsgaoileadh ar Chaith Chlunana Tairbh ann so síos. Beg. Callann ann so Anno Domini sé bliadhna seachtmogha air naoi ccéaduibh Maoilseachlainn mhic Domhnaill do ghabháíl ríghe nÉireann. Text is continued p. 207 and ends p. 208 saoirse do chealluibh Éirionn. Followed by `Na dhiaidh so leanus Cath Chluana Tairbh mar atá sgríobhtha agum san leabhar, Forus Feasa ar Éirinn' (cf. Ó Cléirigh, Éigse i 218, art. vii).

209 Ionnsuighe Mhuíghe léana ann so. Beg. Dála chlainne dathaille Deirgthinne ┐ chlainne lánghasda Lughaidh ┐ chlainne danardha Dáirne Ends (p. 240) ó iomad cneadh ┐ lot. Gonadh í sin Ionnsuighe Mhuíghe Léana gonuige sin. `Arna sgriobhadh le Seaan Ua Murchúghadh na Ráithíneach a cCarraigh na bhFear chum a sheirbhíse féin an treas lá do August 1762'.

241 Bruighean Bheag na hAlmhuine sonn. Beg. Do rinneadh fleadh phríomhadhbhal le Fionn mac Cumhaill dFianaibh Eirionn an Almhuin. Ends (p. 249) ┐ do moladar í Gonadh í sin Bruíghean Bheag na hAlmhan gonuige sin. Foll. by `Arna sgríobhadh le Seaan Ua Murchúghadh na Ráithíneach dó féin a cCarraigh na bhFear an 25. lá do mhí na Bealltuine 1762'.

250 Blank.

251 Oighidh Chonnlaoich mic Congculoinn sonn. Beg. Dála na mná toirrche ro fhágaibh Cuchulainn a cciochaibh an domhain. Ends (p. 262) le Congculoinn san áit ccéadna. Foll. by `Finit le S. Ua Murchúghadh na Ráithíneach Abraon 1760. Arna aththarrang as a sgríbhinn féin do sgriobh roimhesi Jany 1721, 22'.

263 Comhrac Fhir Diaigh sonn. Beg. Do bhádar cheithre hollchóige Éirionn daonaonta a naghaidh chóige Uladh. Ends (p. 282) cluiche gáire comhrac cháich. 3 qq. Foll. by `Foircheann, Abraon an xxv. lá 1760 le Seaan Ua Murchúghadh na Ráithíneach a cCarraigh na bhFear'.

283 `Comhrac na Feinne ┐ Mic Rígh na Sorcha mar gheall air inghin Rígh Thíre fá Thuinn'. (Running title [pp. 284-303] `Laoidhthe Fiannaidheachta'.) Atá sgéal beag agam air Fhionn. 40 qq.

285 `Laoidhe Mhaoghnuis mic Rígh Lochlonn sonn.' A chléirigh úd chanus an tsailm. 40 qq.

288 `Sealg Sléibhe Grot do reir Chaoilte mhic Ronáin'. Éistigh a uaisle bhFear bhFáil. 71 qq. (p. 293) `Finit January 6th 1762'.

294 `Sgéaluidheacht na Truadha, nó, Toiteán TIghe Fhinn do reir Oisín sonn'. Truagh liom an láithreach lis. 65 qq.

298 `Comhrac Mhaoghnuis mic Rígh Lochlonn ris an bhFéinn do réir Oisín'. Leacht Ghoill do chradhaig mo chroidhe. 33 qq.

301 `Tuarusgbhail Chloig Phádraicc'. An bhfuil ag Pádraig do chléir. 17 qq.

303 `Oisin cc'. Lá dá rabhamair a nDún Baoi. 40 qq. (p. 305) `Finit Geanaire 8. la. 1762'.

306 `As Agallmha an Dá Shuadh' (excerpt). Beg. Ciasa file fil ann? uma lí tuíghin? Ends et a trí re haoir. Foll. by `As sgríbhinn Aedh Bhuidhe Mic Cruitín January 1762'.

307-310 Blank (see introductory remarks).

311 Eachtra Iollainn Airmdheirg. Acephalous. Beg. here et rug corrnn ┐ fiacal Rígh Greag. Ends (p. 348) go bhfuaradar bás. Ag sin roinn d'imtheachtaibh Iollainn Airmdheirg mac Rígh Gréag gonuige sin. Foll. by `Arna sgriobhadh le Seaán h. Murchughadh na Ráithíneach a cCarraigh na bhFear do féin a sgribhinn dhiombailigh dhothuigsi, gráin mo chroidhe ar na tuaithsgribhnneóirídhe June 20th 1762'.

349 `Tuarusgbháil Chatha Gabhra ann so síos amhuil nochtas Oisín mac Finn do Pháttraig imtheacht an chatha sin, ┐ mar do thuit Osgar mac Oisín ann'. Mór anocht mo chúmha féin. 77 qq. Breaks off at end of manuscript (p. 354). The remaining 13 qq. are in G 95, p. 284 (see introductory remarks above).